Beekherstel aan de beken op de Zuid-Veluwe

Uit De Wijerd nummer 4 van 2007, pagina 114 e.v.

Na het beekherstel in het Renkumse en Heelsumse beekdal wordt er dit jaar in opdracht van Waterschap Vallei & Eem hard gewerkt aan meerdere Doorwerthse en Oosterbeekse beken. We lopen ze even langs, van west naar oost.

De Dunobeek
Dit wordt beperkt uitgevoerd. Het Geldersch Landschap heeft nog wat nader onderzoek gedaan naar de cultuurhistorie van de Duno. Alle tuinelementen en de resten van de cementrustiek (de namaakrotsen) zijn geïnventariseerd. Aan de hand van alle gegevens wordt een plan voor herstel gemaakt, waar het Cascadedal deel van uitmaakt.Om deze reden voert het waterschap hier slechts een klein deel van het beekherstel uit. Onderaan de beek, naast de Helkolk, is het pad weer begaanbaar gemaakt onder meer door de aanleg van een vlonderpad. Waar nodig is nieuwe beschoeiing geplaatst.

De Beek langs de Fonteinallee
Deze begint al ver naar het oosten, vóór de Dunobeek er in uitstroomt. Al eerder werd het volgende uitgevoerd. Bij het dijkje van kasteel Doorwerth gaat de beek onder de Fonteinallee door. Via een nieuw aangelegde beekloop, die deels door een betonnen goot loopt, is de beek naar de slotgracht van kasteel Doorwerth gevoerd. Zo vult het schone beekwater het waterpeil van de slotgracht aan. Dit jaar zijn in opdracht van het waterschap alle bestaande duikers vervangen door nieuwe met gemetselde keermuren. Op één plek is de Fonteinallee is versmald, omdat de beek is open gegraven. Over de hele lengte is de beek gebaggerd.

De Oorsprongbeek
Momenteel wordt er hard gewerkt aan de Oorsprongbeek. Watervallen worden opnieuw opgemetseld, de betonnen elementen worden bekleed met ‘misbaksels’ uit de steenfabriek. Beeklopen en vijvers worden uitgediept, de beek wordt op enkele plaatsen bovengronds gebracht. Het ‘grothuisje’ wordt – in een nieuwe vorm – weer gebouwd en hier kan de wandelaar over enkele maanden weer onder de beek door lopen. De zogenaamde ‘Barokke as’ is weer in oude glorie hersteld. Dit jaar worden de werkzaamheden aan alle kunstwerken van de spreng tot en met het grothuisje gedaan. In 2008 wordt verder stroomafwaarts gewerkt. Op de plek waar de ‘Benedenste molen’ en later de suikerfabriek stond valt het water nu in een enkele meters diepe waterval. Hier wordt de oude functie van de beek weer zichtbaar gemaakt d.m.v. het plaatsen van een houten goot, zoals die er eens was. Zodra het waterschap klaar is gaat ‘Het Geldersch Landschap’ de paden verbeteren en wordt het zwembad gerenoveerd. Bij de beek en de ‘Barokke as’ worden diverse banken geplaatst.

De spreng op de Hemelse Berg
Op oude kaarten is te zien dat de hooggelegen spreng op de Hemelse Berg vroeger verbonden was met de Gielenbeek. Deze diep ingegraven spreng heet ‘de Hel’. De naam wordt al begin 19e eeuw gebruikt, lang voor de gebeurtenissen in de septemberdagen 1944.
De vijver waar de spreng in uitloopt is de ‘Eendjesvijver’. Na een waterval aan de onderkant van de vijver bezinkt het water. Het komt vervolgens enkele tientallen meters lager op de helling als Gielenbeek weer bovengronds. Dit jaar is de ‘Eendjesvijver’ opgeknapt. Er is een natuurvriendelijke oever aangelegd, de vijver is geschoond, de stuw is vervangen en er is een nieuwe beschoeiing aangebracht.

De Gielenbeek
Het beekherstel aan de Gielenbeek is zo goed als afgerond. Hier is op meerdere plekken het metselwerk van bestaande stuwen vervangen of gerestaureerd.
De duikers zijn vervangen en nieuwe beschoeiingen zijn bij de vijvers aangebracht. Als verbetering voor wandelaars is een vlonderpad aangelegd en zijn wandelpaden opgehoogd. Er zijn natuurvriendelijke oevers aangelegd en de vijvers werden schoongemaakt. Onder de Benedendorpsweg wordt nog een open goot aangelegd en de Gielenbeek wordt ten zuiden van de weg weer bovengronds gebracht tot aan de visvijver, de voormalige wijer van de molen van Hooyer.

Wandeling langs de beken
Vooral een wandeling langs de Oorsprongbeek is een aanbeveling. Stevig schoeisel is een voorwaarde, want er wordt nog hard gewerkt voordat het bestek is uitgevoerd. Maar ook de andere aangehaalde beken zijn een bezoek zeker waard. Bijvoorbeeld op een zonnige winterdag is het heerlijk om aan de tegen noordenwind beschutte zuidkant van de Veluwe te wandelen.

Ruud Schaafsma

Stukje beekloop met “misbaksels” (foto Ruud Schaafsma)

Plaatsen van de kunstwerken (foto Lans Advies)