| De Sypel | gegraven beek uit middeleeuwen | Open in Atlas |
De Sypel, een beek die Harderwijk binnenstroomt
We kunnen de Sypel een beetje volgen met behulp van historische kaarten. De Sypel zal de grachten om Harderwijk van zoet water hebben voorzien. De Zuiderzee was immers zout.
Waar kwam dit water vandaan? Als we de Topografische kaart van 1900 er bij nemen dan komen we bij de buurtschap Tonsel uit. De loop vanuit Harderwijk is dan Friese Gracht, Hoge Pad. Carendalpad, Sypel, Graaf Ottolaan, richting Tonsel, waar we ook nog het prachtige toponiem ‘Waterplas’ zien.
Het is aannemelijk dat het beekje hier van naam verandert: vanaf hier tot aan Emaus op het terrein van ’s Heerenloo heet het dan Tonselerbeek.
De Tonselerbeek wordt gevoed door opkomend kwelwater uit de gracht rondom Emaus, en via slootjes uit het gebied rond de Kolbaanweg.
Maar hoe zit het dan met de overkluisde Sypel in de binnenstad van Harderwijk? Dat is niet helemaal duidelijk.
De vraag is of we hier nog wel met de Sypel te maken hebben of met een overkluisd riool. In het Hortuspark is in 2011 een reconstructie gemaakt van dit riool. En op verschillende plaatsen in de stad is deze overkluizing bij archeologisch onderzoek ook aangetroffen.
Reconstructie
In het Waterplan van de Gemeente Harderwijk 2006-2009 was het voornemen opgenomen om de Sypel zo veel mogelijk in ere te herstellen. Tot aan de Boerhaavelaan is dat nu gerealiseerd. Het waterschap heeft hieraan een bijdrage geleverd, in het kader een robuust stedelijk watersysteem.
In het Friesegrachtpark is de Sypelbeek opnieuw aangelegd. De doorspoeling van de doodlopende uiteinden van de Couperussingel, de Friesegracht, de Vissershaven en de Lelyhaven zijn daardoor verbeterd. Verder is er een aantrekkelijk en zichtbaar waterelement in het Friesegrachtpark gebracht. De buurtbewoners zijn betrokken geweest bij de realisatie van het waterelement in het Friesegrachtpark, met de beek als verbindend element.
Uit de De Stentor 24-07-2020:
Archeologisch onderzoek van regio-archeoloog Maarten Wispelwey naar de overkluisde Sypel in Harderwijk.
Twee meter onder de Vijhestraat bevindt zich een deel van de overkluisde Sypel ,,In veel steden zijn geruchten over tunnels en gangen onder de grond. Nu kan ik er in en kan ik het in kaart brengen en informatie verzamelen.’’ Aldus Wispelwey.
De Sypel werd in de stad Harderwijk ooit min of meer gekanaliseerd. In het huidige Hortusgebied is een deel van de Sypel nog zichtbaar, een reconstructie uit 2011.
Vervolgens werd de beek zo’n beetje langs de huidige Kerksteeg en de Grote Kerk naar de Vijhestraat onder de stadsmuur door geleid en zo naar de Zuiderzeekust. De gang is ongeveer 1,50 meter hoog en 1,35 meter breed. Over de ‘tunnel’ heen werd grond gelegd. Voor die vierkante meters moesten bewoners ook extra gemeentelijke belasting betalen, weet Wispelwey uit de archieven. ,,Zo kon de gemeente ook weer geld vangen, wanneer precies wat is gedaan, blijft gissen”, zegt hij. ,,Maar dat maakt het ook spannend. Je kunt wel zien dat er in verschillende tijden aan is gewerkt, met rode en gele bakstenen en grote natuurstenen
