| Papiermolen in Norel | Zuidelijke Horsthoekerbeek |
De oprichtingsdatum van de papiermolen in Norel is niet precies bekend, maar het moet tussen 1667 en 1675 zijn geweest. In 1675 duikt de molen voor de eerste keer in de archieven op. De eerste papiermaker is Jan Jansen van Boven. Het zit deze Jan niet mee in het huwelijksleven; hij trouwt drie keer en krijgt bij zijn vrouwen verschillende kinderen. Na zijn dood ontstaat er door uitkopen van mede-erfgenamen een zodanig grote schuld dat de kinderen de molen moeten verkopen. In 1773 wordt het verkocht voor fl. 4000,- aan de hoogste schuldeiseres, mevrouw Jordens uit Diepenveen. De dochter van mevrouw Jordens verkoopt de molen 26 jaar later voor 6000,- aan Berendina Berghorst, de weduwe van de toenmalige pachter Jan Jonker. Ze maakt daarmee een mooie winst op de molen. De naam Jonker blijft tot 1932 aan de molen verbonden. Een periode van ruim 130 jaar. Rond 1900 wordt de molen omgebouwd tot een wasserij.
Van lompen tot papier
In de molen van Jansen van Boven in Norel en ook in de rest van de Veluwse papiermolens, wordt papier gemaakt van de vezels in lompen. Oude kleren worden eerst gescheurd en gesneden, wat nogal ongezond werk is door de stofvorming. Dit werk wordt vooral uitgevoerd door vrouwen, kinderen en bejaarden. De door waterkracht aangedreven hamers stampen de vezels uit de lompen met water tot er een dikke brij ontstaat. Deze wordt op een zeef geschept en geschud tot het meeste water eruit is en de vezels een dun laagje vormen. Tussen vilten lappen wordt het vocht er verder uitgedrukt. Na een dag kan het papier aan waslijnen te drogen worden gehangen. Een paar dagen later is het papier droog en kan het verkocht worden.
Wasserij
In 1897 wordt de molen in Norel omgebouwd tot wasserij. G.J.Jonker laat in 1912 een stoommachine plaatsen. Jonker heeft het bedrijf in 1910 gekocht voor een bedrag van fl. 18.358,- Na het plaatsen van de stoommachine wordt er geen waterkracht meer gebruikt. Het is een “Stoomwasscherij” geworden. In 1932 neemt M. Bos de wasserij over en gaat over op elektriciteit. De stoomketel blijft gebruikt worden voor het leveren van warm water. In 1939 breidt hij het bedrijf uit. De productie is flink toegenomen en uitbreiding is een logisch gevolg. In 1949 wordt J. Bagerman eigenaar. Het bedrijf wordt dan “Wasserij de Adelaar” genoemd. Die naam blijft bestaan tot 1991. Het bedrijf wordt in dat jaar omgedoopt in Euro-Lin B.V. In 2006 gaat de wasserij failliet en sluit de deuren.
Het einde
Na het faillissement van Euro-Lin worden de bedrijfsgebouwen nog een aantal jaren gebruikt voor de opslag en verhuur van verschillende soorten machines. Een aantal jaren geleden zijn er plannen gemaakt om de gebouwen af te breken en op de kavel appartementen te bouwen. Onlangs heeft de afbraak daadwerkelijk plaats gevonden en is het terrein bouwrijp gemaakt. Thans is het voornemen om er luxe landhuizen neer te zetten. Momenteel herinnert vrijwel niets meer aan de molenplaats. Alleen een paar bielzen markeren de plaats waar vroeger het waterrad heeft gedraaid.
Uit: Henri Slijkhuis, De verdwenen molenplaats in buurtschap Norel, Wijerd jaargang 36, nr. 4, p. 6-7
