In Orden stroomt in de eerste plaats de Orderbeek. Daarnaast zijn er nog enkele sprengenbeken namelijk de Beek in het Orderveen en de Rode Beek. Het brongebied van de Rode Beek staat ook bekend als het Waterbronpark. Dit gebied is gelegen aan de Pieter de Hoochlaan; voorheen bekend als de Veenweg. In 2015 zijn de beken in dit gebied uitgebreid onder handen genomen in het kader van het beekherstel.
Recent is een oude sprengkop gelegen achter de Pieter de Hoochlaan 122-124 gerenoveerd.
Bijgaande foto toont de nieuwe situatie:
 |
| (eigen foto) |
Het bijzondere aan deze kop is, dat deze ogenschijnlijk volledig geïsoleerd ligt. Rechtsboven is te zien dat er wel degelijk een afvoer bestaat.
Het sprengengebied in Orden is al een aantal eeuwen oud. Op de kaart van Beijerinck uit 1763 valt te zien dat er op deze plaats een afzonderlijke tak bestond van de Orderbeek.
 |
| Kaart van Beijerinck 1763 (Nationaal Archief)(eigen foto) |
De huidige situatie is inmiddels wel duidelijk veranderd. Op voorgaande kaart is er nog geen sprake van de Rode Beek of het Waterbronpark. Daarvan is eerst sprake aan het begin van de 19e eeuw, waarschijnlijk in verband met de drooglegging van het Orderveen. Het is aannemelijk dat de aangegeven ‘oude kop’ in de loop van de tijd noordelijker is verplaatst en er op de oorspronkelijke plaats de grote sprengkop (B) van de Rode Beek is gevormd.
 |
| Orderbeek, Waterbronpark, Rode Beek, Beek in het Orderveen, Driehuizerspreng en samenloop met de Grift (Bekenatlas Veluwe) |
Bij de renovatie van dit bekengebied in 2015 is een nieuwe sprengkop gegraven bij A. Destijds was gepland de oude sprengkop (rood aangegeven) te laten afwateren via de nieuwe kop A. Dit bleek niet mogelijk door het hogere waterpeil aan de zuidzijde van de Pieter de Hoochlaan.
Door de hoge kweldruk aan de zuidzijde moest zelfs een soort opvangbekken tussen de beide noordelijke koppen van de Rode Beek worden gegraven om het geplande speelterrein voldoende te ontwateren.
De reden voor het verschil in grondwaterpeil tussen noord- en zuidzijde van de Pieter de Hoochlaan is niet geheel duidelijk. Op oudere kaarten (vanaf 1800 ) lijkt er een verbinding te bestaan tussen het brongebied van de Rode Beek en de afvoerende tak naar de Orderbeek. Dit zou erop wijzen dat het verschil in grondwaterpeil pas later is ontstaan. Op de kaarten vanaf 1970 is de ‘oude sprengkop’ afzonderlijk weergegeven, dit zal ongetwijfeld in verband hebben gestaan met de aanleg van de nieuwbouwwijk.
Als redenen voor het verschil in waterpeil wordt wel genoemd de drinkwateronttrekking aan de Amersfoortseweg. Dichterbij is er in het recente verleden bij bouwwerkzaamheden op het terrein van de Willem III kazerne sprake geweest van een doorbraak van een kleischot (een waterdichte laag).
Niettemin is er wel degelijk sprake van een afzonderlijk producerende sprengkop met een eigen afvoer naar de Orderbeek. Het betreft een tamelijk lange overkluisde afvoer, zoals te zien is op de volgende afbeelding:
 |
| Orderbeek, Waterbronpark en de overkluisde afvoer van de oude sprengkop (bekenatlas Veluwe) |
 |
|
Ter vergelijking de situatie in 1815. Of deze situatie daadwerkelijk zo heeft bestaan valt niet met zekerheid te zeggen. (Topotijdreis) |
Van de gemeente Apeldoorn ontving ik nog de informatie dat het vervolg van het traject van de Orderbeek aan de oostzijde van de Jachtlaan onlangs in studie is genomen. Daarbij wordt bezien of ook dat gedeelte bovengronds kan worden gebracht.
Zie ook :
- De Wijerd 2017, nr 1 Het Waterbronpark en omgeving
- De Wijerd 2019, nr 1 De Orderbeek en de kleine fonteinleiding naar het Loo
Jan Folbert, oktober 2019
