| Veldhuizerspreng | sprengenbeek | Open in Beken Atlas Veluwe | |
| Vrijenbergerspreng | sprengenbeek | Open in Beken Atlas Veluwe |
Algemeen
Er is een plan in voorbereiding (2023) door Provincie Gelderland in samenwerking met het Waterschap om in Natura2000 gebieden maatregelen te nemen bij de beken ten behoeve van het ecologisch herstel. U moet denken aan een optimalisatie van het hydrologisch systeem en maatregelen ter bescherming van specifieke Habitattypen, zoals bijv. de ijsvogel. Mogelijk dat ook andere habitatsoorten hierbij worden betrokken, zoals de waterweegbree welke voorkomt in het Apeldoorns kanaal ter plaatse van de monding van de beek. In het kader van het natuurherstel worden de sprengkoppen en de bovenloop van de Vrijenbergerspreng in dit plan meegenomen.
Waterschap Vallei en Veluwe heeft in het BOP 2022-2027 allerlei maatregelen voorzien om in dit gebied voor de beken en omliggende gebieden om naast verbetering van de ecologische kwaliteit ook de invloed van droogte te beperken. Dit gebeurt in het kader van een integrale gebiedsopgave. Zie hiervoor het BOP. Om de waterkwaliteit te laten voldoen aan de Europese Kader Richtlijn Water (KRW) en droogte te bestrijden, moet de snelle afstroom van water worden tegen gegaan. Het Waterschap heeft in een deel van het beek tracé in 2021-2022 beschoeiing aangebracht cq vervangen om te voorkomen dat bij de steile beekoevers grond in de beek terecht komt als gevolg van regenval of door invloed van zwijnen.
Vrijenbergerspreng en Veldhuizerspreng
De Vrijenberger – Veldhuizerspreng is zeer diep. De sprengenbeek ligt zeven meter onder het maaiveld en is bijzonder waterrijk. De sprengkoppen hebben een rechthoekige afsluiting. De sprengenbeek heeft over twee kilometer een verval van ongeveer 15,5 meter, dat grotendeels via vijf watervallen (met een hoogte van 1,80, 1,20, 4,90, 0,95 en 5,80 meter) wordt overbrugd.
Omdat Rijkswaterstaat voor de zuidelijke sectie van het Apeldoorns Kanaal (Apeldoorn-Dieren) water nodig had werd de Kayersbeek, die oorspronkelijk de Grift mede voedde, omgeleid en werden de Zwaanspreng, de Oosterhuizerspreng en de Veldhuizerspreng (in 1869-1872) gegraven. Omdat er nog steeds onvoldoende water was, is in de jaren 1874-1876 de Veldhuizerspreng naar boven verlengd. Hier was een klein natuurlijk beekje zonder afvoer aanwezig. Deze werd vergroot, verdiept en aangesloten op de Veldhuizerspreng. Dit is de Vrijenbergerspreng. Hiermee kreeg het zuidelijk pand van het Apeldoorns Kanaal eindelijk genoeg water. De Vrijenbergerspreng ontspringt in het bosgebied ten westen van Loenen, iets ten noorden van de Groenendaalseweg. In het deel tot aan de Loenenseweg liggen een paar kleine watervallen. Net na de kruising met deze weg bevindt zich de grote waterval in een paar trappen. Vanaf het parkeerterrein bij deze kruising is zowel wandelend als op de fiets een tocht langs de beek te maken.
De grote waterval is in de periode 2011-2012 door het Waterschap gerenoveerd. Ook het zicht van de beek is ingrijpend veranderd door het kappen van een groot aantal bomen.
Na de kruising met de spoorlijn ligt de oorspronkelijke sprengkop van de Veldhuizerspreng. Bij de Bosgraaf komt de beek uit in het Apeldoorns Kanaal.
