Door: Jan van de Velde, mei 2020
INLEIDING:
Behoort de Grift tot de Veluwse beken?
In ieder geval is de Grift er voor de Veluwse beken, met name om ervoor te zorgen dat daarin voldoende water aanwezig is (ook in droge tijden).
De Grift
Over deze gegraven smalle en ondiepe waterweg vond -voor zover te achterhalen is- vanaf de 16e eeuw scheepvaart plaats met platbodems (ik stel me dan een Berkelzomp voor). Bovendien diende de Grift in het verleden voor de levering van waterkracht aan molens. Ook zal ze wel als leverancier van proceswater voor de papierproductie zijn ingezet.
Maar nu vervult de Grift een wezenlijke functie voor de beken. Haar water wordt namelijk vanuit het Vossenbroek bij Zuuk gepompt naar de drinkwaterproductie faciliteit van VITENS ten noordwesten van Epe.
“Vanaf eind 2015 wordt -indien mogelijk- overtollig water ingenomen vanuit de Grift. Dit water is systeemeigen water afkomstig van de Veluwe. Het water wordt getransporteerd naar de infiltratievijvers. Het streven is om uiteindelijk de gehele winhoeveelheid van de winning te compenseren zodat de netto-onttrekking daalt naar 0 m3/jaar.” zoals dat werd verwoord in: www.waterwinst.nl/project/epe-herinfiltratie/
De toeleidende beken ten noorden van Apeldoorn zijn de afgelopen jaren afgekoppeld van het Apeldoorns Kanaal. Tot dan toe werd hun water daarop “geloosd”. Dat water wordt nu -indien aanwezig- opzettelijk toegevoerd aan de Grift. Die stroomt ten westen van het Kanaal; de kant waar de beken vandaan komen. Zo ontvangt de Grift meer water om te kunnen infiltreren in het Vossenbroek. Vandaar gaat het Griftwater als herbruikbare grondstof naar de drinkwaterproductiefaciliteit van VITENS in Epe. Dat gebeurt door middel van een pijpleiding, die loopt vanaf het Vossenbroek via/langs het dorp Epe.
In de Grift (b)lijkt te weinig water aanwezig te zijn om de doelstelling “de netto-onttrekking daalt naar 0 m3/jaar” te halen. Mede hierdoor verdrogen de omliggende beken.
Extra druk op de Veluwe
Er moet in het Veluwemassief nog veel meer water worden opgeslagen om voldoende drinkwater te kunnen blijven leveren. De deskundige Jos Peters* schrijft daarover in: Waternieuws: een-kwart-cent-per-emmer.
“Het ondergrondse Veluwemassief is bij uitstek geschikt om als grondwaterbron te voorzien in de stijgende vraag naar drinkwater. De wateraccu moet nog wel worden opgeladen. Naaldbos eruit en loofbomen erin zou goed zijn. Of infiltratie van voorgezuiverd rivierwater.
Gebruik van rivierwater is een oude gewoonte.
In Bergambacht ZH werd sinds 1955 water uit de Lek (=Rijnwater) ingenomen, voorgezuiverd en naar Scheveningen gepompt. Daar wordt het in de duinen geïnfiltreerd.
De 24 zandfilters in Bergambacht zijn er om biologische aangroei in de 45 km transportleiding te voorkomen.
Persoonlijk
Ik ben geboren en opgeroeid in Rotterdam. Daar heb ik in de 60-jaren vreselijk vies smakend water gedronken. Dat werd in principe bereid uit het rioolwater van vele miljoenen personen in het stroomgebied van de Rijn en kwam via de Lek en de Waal naar de waterzuivering aan de Honingerdijk. In1963 was de smaak zo slecht dat er zelfs 40 militaire voertuigen zijn ingezet om drinkwater (in tanks) vanuit Den Haag naar Rotterdam te brengen en vervolgens in kleine hoeveelheden (2 liter?) te rantsoeneren. Velen kochten in die periode vervolgens kleine actieve koolfilters om op de waterkraan te monteren en de smaak enigszins dragelijk te maken. Ook mijn ouders schaften zo’n filter aan.
Het kan dus en ik ben er niet slechter van geworden.
Oplossing
Een mogelijke deeloplossing zou ook kunnen zijn om het effluent** van de hypermoderne Nereda-installatie, ten oosten van het dorp Epe, aan te sluiten op de pijplijn die Griftwater toevoert naar de productiefaciliteit van Vitens. Daar wordt namelijk het toegevoerde water vervolgens door infiltratie effectief gezuiverd. Die Nereda ligt bijna naast de al aanwezige pijpleiding vanaf het Vossenbroek.
In www.stowa.nl/deltafacts/zoetwatervoorziening/droogte/hergebruik-van-effluent staat: Hierdoor heeft het effluent in de loop der tijd een dusdanig kwaliteit gekregen dat (direct) hergebruik van effluent, als zoetwaterbron, steeds meer als optie naar voren komt.
De inzet van het effluent van de Nereda-zuiveringsinstallatie in Epe vergt vernieuwend circulair denken van onze bestuurders bij VITENS***, de Provincie en WSVV.
WSVV schrijft: “Op naar een circulair Waterschap Vallei en Veluwe: Circulaire economie gaat over hergebruik van producten en grondstoffen. Wij willen onze werkzaamheden zo duurzaam mogelijk doen. Dat vraagt om een andere manier van denken en doen.” Voorwaar een schoone taak voor de dijkgraaf. Zoeken ze daarvoor soms een bejaarde vernieuwer met verstand van (beek-)water ?-
* Jos Peters is Leading Professional Water Supply bij Royal HaskoningDHV
** gezuiverd effluent komt uit een zuiveringsinstallatie
*** VITENS won met “Water als bron voor de circulaire economie” de Circulaire Icoonprijs 2015
