| Marleweg | Open in Beken Atlas Veluwe | ||
| Meibeek | Open in Beken Atlas Veluwe | ||
| Meibeek zuid | Open in Beken Atlas Veluwe | ||
| Papegaaibeek | Open in Beken Atlas Veluwe | ||
| Sloot Papegaaiweg | Open in Beken Atlas Veluwe | ||
| Wenumse Beek | Open in Beken Atlas Veluwe | ||
| Wieselse Sprengen | Open in Beken Atlas Veluwe |
Algemeen
Waterschap Vallei en Veluwe heeft allerlei maatregelen voorzien en deels uitgevoerd voor de beken en gebieden in haar beheergebied teneinde naast verbetering van de ecologische kwaliteit ook de invloed van zowel droogte als wateroverlast te beperken. Zie voor gedetailleerde gebiedsopgaven het BOP 2022-2027. Om de waterkwaliteit te laten voldoen aan de Europese Kader Richtlijn Water (KRW) en droogte te bestrijden, moet de snelle afstroom van water worden tegen gegaan, water langer worden vastgehouden in de haarvaten en de uitspoeling van nutriënten naar het oppervlaktewater verminderd worden.
Er is een plan in voorbereiding (2022) door Provincie Gelderland in samenwerking met het waterschap om in Natura2000 gebieden maatregelen te nemen bij de beken ten behoeve van het ecologisch herstel. U moet denken aan een optimalisatie van het hydrologisch systeem en maatregelen ter bescherming van specifieke Habitattypen, zoals bijv. de rivierdonderpad en de ijsvogel. De Wenumse beken liggen niet in Natura 2000 gebied en zijn hier vooralsnog niet in meegenomen.
Wenumse beekdal
In het Wenumse beekdal stromen drie sprengenbeken en een kwelbeek. Twee beektakken, de Wieselsebeek en de Meibeek komen samen en stromen verder als de Wenumsebeek naar de Grift. Westelijk van de Wenumse Watermolen bevinden zich nog twee takken van de Meibeek, nl. een Meibeek noord en een Meibeek zuid. Alleen de laatste staat op de BAV als zodanig aangeduid.
De bovenloop van de Papegaaibeek wordt gevoed door een vergraven moerassig gebied waar kwel zich verzameld. De benedenloop wordt mede voorzien van water via een overloop vanuit de wijerd van de Wenumse Watermolen en mondt uit in de Grift.
Na het graven van het Apeldoorns Kanaal werd de uitmonding van genoemde beken via een aquaduct verlengd en over de Grift heengevoerd om het kanaal van water te voorzien. Beide aquaducten zijn nog aanwezig maar doen nu geen dienst meer. Het schone beekwater stroomt nu via een vistrap weer in de Grift.
Sprengkoppen Wieselsebeek
Drie sprengkoppen zijn gelegen in een weidegebied ten noorden van het Wieselsebos nabij de Wieselseweg; ze zijn niet vanaf de openbare weg te bereiken.
Sprengkoppen Meibeek
Een viertal sprengkoppen ligt ten noorden van de Huisakkers langs de Greutelseweg, ze worden ook wel aangeduid als de Greutelse sprengen en zijn deels vanaf de Greutelseweg zichtbaar. Het aansluitende deel vanaf de Greutelseweg tot aan de Wenumse beek wordt door het Waterschap de Wenumse beek Noord genoemd. De Bekenstichting hanteert de naam Meibeek, omdat deze door de bewoners in dit gebied ook zo wordt genoemd.
Deze sprengkoppen zijn aangelegd om een o.a. een tweetal molens van water te voorzien. Het water werd opgeleid in de Meibeek voor de voormalige papiermolen: Huygens- molen en in de Wieselsebeek voor de molen van de Dijkgraaf: Dijkgraafsmolen. Nu staat daar het restaurant Sprengenhorst. De Wieselse Kampweg gaat daar over de opgeleide beek heen. In de tweede helft van de 18e eeuw werd blijkbaar nog steeds aan de sprengen gegraven. Omdat men op Het Loo vreesde dat dat ten koste zou gaan van de watertoevoer naar de fonteinen en cascades, kocht prins Willem V in 1767 de Dijkgraafsmolen. Het Waterschap hanteert voor dit beekdeel de benaming Wenumse beek. Dan is er ook nog een korter beekdeel midden tussen deze beide beektakken in. Vanaf het dorp Wiesel wordt dit gedeelte door het Waterschap “armpje Huisakkers” genoemd. Dit deel is niet toegankelijk dan alleen via hun privé terrein met toestemming van aanwonende eigenaren
De beide beektakken komen bij elkaar en vormen daarna de Wenumsebeek. De sprengen gaven zoveel water dat papiermolens uit 1627, de Pannekoeks Papiermolens, in 1653 konden worden omgebouwd tot kopermolen: de Rotterdamse Kopermolen. Tot 1835 werd hier koper tot platen geslagen oa ten behoeve van de schepen van de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Later werd er een houtzagerij gevestigd en in 1873 een luciferfabriek. Op deze locatie ten westen van de Zwolseweg liggen nog de wijers en is de cascade van de voormalige molens nog aanwezig. Het huidige “Landgoed De Kopermolen” is niet toegankelijk.
Wenumse Watermolen
Oostelijk van de Zwolseweg wordt de beek aan de rand van het oorspronkelijke beekdal opnieuw opgeleid naar de Wenumse Watermolen, de Wenumer Saatmolen, die al in 1313 wordt genoemd en in 1767 ook is omgebouwd tot kopermolen onder de naam: De Nieuwe Molen.
Van het molengebouw, linksboven op de foto, is de voorgevel gerestaureerd. De achterzijde is het voormalige kopermolengebouw, rechthoekig en van steen en met de lange zijde langs de beek, kenmerken van een kopermolengebouw. Waterval, molengoot en rad functioneren nog steeds, de molen is maalvaardig. In de kelderruimte van het molenhuis is in 2014 een horizontale zaagmachine aangedreven door waterkracht geplaatst.
De ruimte van het kopermolengebouw kan gehuurd worden voor evenementen. De Stichting tot Behoud van Veluwse Sprengen en Beken houdt hier haar jaarvergadering.
De brug bij de Wenumse Watermolen is gerestaureerd. In het metselwerk is een steen opgenomen met de initialen: D de I :1798, hetgeen staat voor Daniël de Jongh. Dit was de stichter van de Rotterdamse Kopermolen en later ook van de Nieuwe Molen: de Wenumer Saatmolen omgebouwd tot kopermolen.
De molenplaats van de meest stroomafwaarts gelegen papiermolen, de Papiermolen bij de Wildkamp, is nog te herkennen aan de locatie met stobben van iepenbomen. Iepen worden nog langs verscheidene sprengenbeken gevonden. Het hout werd gebruikt voor het molenwerk.
oktober 2022
